مطالعه غلظت‌های کل و قابل تبادل فلزات سنگین Ag, Sr, Ni, Mn و Cu در پهنه گلی پلایای گاوخونی (جنوب شرق اصفهان)

  پلایای گاوخونی با وسعت حدود 520 کیلومتر مربع واقع در فرودست رودخانه زاینده رود شامل سه پهنه اصلی گلی، ماسه‌ای و نمکی می­باشد. نهشته‌های گلی این پلایا بیشتر در دلتای زاینده رود و در زیر لایه نمکی گسترش دارند. رسوبات دانه ریز پلایای گاوخونی به دلیل شرایط آب و هوایی منطقه، سنگ شناختی و وجود معادن سرب و روی در حوضه آبریز و نیز عبور رودخانه از مناطق صنعتی و کشاورزی استعداد تمرکز بالای فلزات سنگین را دارند. میزان تغییرات خصوصیات رسوب شناسی رسوبات به صورت زیر می­باشد: کربنات کلسیم (73-5/35 درصد)، ماده آلی (12/17-53/2 درصد)، رس (88/60-45/6 درصد)، (53/8-6) pH و (میلی ولت 47+ تا 334-) Eh. از شمال به جنوب پلایا مقادیر کربنات کلسیم، pH و ماده آلی افزایش و مقدار رس و Eh رسوبات کاهش می­یابند. کانی­های رسی رسوبات گلی به ترتیب فراوانی شامل ایلِیت، کلریت، کائولینیت و مونت موریونیت می­باشند و در نمونه­های مورد بررسی مقدار آنها از شمال به جنوب پلایا تغییر چندانی نمی­یاید. غلظت فلزات سنگین بر حسب ppm در بیشتر نمونه­ها به ترتیب فراوانی شامل منگنز (1040-5/395)، استرانسیم (76/725-4/100)، نیکل (66/73-37)، مس (83/29-83/13) و نقره (76/4-03/3) است. مقدار نقره، نیکل و استرانسیوم بیش از حد معمول بوده و مقدار مس و منگنز کمتر از حد معمول در خاک­های طبیعی می­باشد. محاسبه شاخص زمین انباشتگی و فاکتور غنی شدگی نشان دهنده آن است که رسوبات از نظر آلایندگی به عنصر نقره شدیداً آلوده و از لحاظ سایر عناصر غیر آلوده می­باشند.غلظت قابل تبادل فلزات رسوبات نسبت به غلظت کل بسیار کمتر است .در غلظت­های قابل تبادل میزان ماده آلی نقش مهم­تری نسبت به مقدار رس و نوع کانی­های رسی ایفا نموده و افزایش آنها باعث افزایش مقادیر تبادلی گردیده است.